Nuri Killigil Kimdir ?-Açtığı Silah Fabrikasına Ne Oldu
Nuri Killigil Paşa kimdir ? Ülkemiz için neler yapmıştır ve hangi girişimlerde bulunmuştur ve bu girişimlerin sonucunda neler yaşanmıştır gelin hep beraber öğrenelim. Nuri Killigil ve hayatı boyunca başardıkları oldukça dikkat çekici ve girişimciliğin büyük bir örneğidir ama ne yazık ki kurduğu silah fabrikasında yaşanan talihsiz bir olay sonucu çok kötü bir şekilde hayatını kaybetmiştir.
Daha önceden Vecihi Hürkuş ile ilgili de bir yazımız olmuştu o da Nuri Killigil gibi ülkemiz için başarılı girişimlerde bulunmuş ancak önü kesilerek yaptıkları hiç edilmiştir. Tarih dediğimiz zaman bizlere sadece belli kişilerin hayatları ve yaptıkları anlatılırdı temel olarak, ancak böyle başarılı insanların olduğunu da öğrenince bir yandan seviniyorum ama başlarına gelen yada getirilen olayları bilince de çok üzülüyorum.
Şimdi gelelim tarihimizde başarı, üretkenlik, girişimcilik ve belki bilemediğimiz bir çok şey yapmış olan Nuri Killigil Paşaya ve hayatına..
Kendisi Enver Paşa’nın kardeşi olup 1881 yılında İstanbul‘da dünyaya gelmiştir. Azerbaycan’ı işgal edip müslüman katliamı yapan Rus-Ermeni birliklerini alt etmek için Kafkas İslam Ordusu ile birlikte bölgeyi işgal etme girişimlerini def etmeye çalışmıştır.
Kafkas İslam Ordusunun önünü kesmek için İngilizler Bakü’ ye küçük bir kuvvet göndermiştir. Nuri Paşa Azerbaycan’ da büyük destek bularak oldukça güçlenmiştir ve burada başarı elde ederek karşısında ki birliklerin çekilmesini sağlamıştır. 15 Eylül 1918‘de Bakü işgalden kurtarılarak Osmanlı birlikleri Dağıstan’a geçerek Rus işgaline son vermiş bu bölgeyi kurtarmıştır.
Suriye cephesinde Osmanlı Yıldırım Orduları İngilizler karşısında yenilgiye uğramış ve Mondros mütarekesi imzalanmıştır. Bunun üzerine Enver Paşa ülkeyi terk etti. Moskova Antlaşması sonucunda Türkiye Azerbeycan’ ı Ruslara teslim etmiş ve Kafkas İslam Ordusu da dağılmıştır.
Nuri Killigil’ in Açtığı Silah Fabrikaları
Savaşın ardından 1938 yılında Almanya’ dan dönen Killigil Zeytinburnu’nda bir Kok kömürü fabrikasını satın alarak soba, döküm işleri, matara yaparak daha sonrasında da bu fabrikayı silah fabrikasına çevirmiştir. Fabrikada daha sonra silah, gaz maskesi ve mermi üretimine başladı. Fabrikasını zamanla geliştiren Nuri Killigil, Mustafa Kemal Atatürk‘ ün imzaladığı bir kararname ile ilk büyük işlerinden birini yapmıştır. Bu iş Yavuz gemisinin topları için kanat emniyetli tapalarının üretilmesidir.
İkinci silah fabrikasını ise 8 yıl sonra Sütlüce de açmıştı. Bu açtığı şirketler Türkiye’ nin ilk özel savunma sanayi şirketleridir. Bunun haricinde İzmir Karaburun’ da civa madeni çıkarıp ihraç etmiştir. 2.Dünya savaşında silah talepleri oldukça artmış Uçak bombası, havan, tabanca ve mermi üretimine kadar bir çok savaş malzemesi üretmiştir.
En büyük hayali silah üretmekti daha küçük yaşta iken abisi Enver Paşaya “Ağabey bırak beni sana silah imal edeyim” demiştir. Teknik bilgisi olmamasına rağmen birçok hayali silah üretmek üzerineydi.
Savaş bittikten sonra Suriyeden havan topu Mısırdan ise beş bin tabanca siparişi almıştır. Filistin’de İngiliz mandası sona erdiğinde 14 Mayıs 1948 Tel-Aviv‘ de Yahudi Milli Konseyi adında bir toplanma hareketi kuruyor ve İsrail Devleti‘ nin kurulduğunu ilan ediyor.
Bunun üzerine Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak, İsrail’ e savaş açıyor ve savaşı kaybediyorlar ve antlaşma yapmak zorunda kalıyorlar.
14 Ağustos 1947 yılında Hindistan’dan ayrılan Pakistan’ dan da silah siparişleri alınmıştı. Siparişler çok yoğundu ancak Nuri Killigil Atina ziyaretinde zehirlenmiştir ve kaldırıldığı hastane de hayata zor tutunmuştur. Oldukça güçsüz düşmüşür.
Daha sonrasında Birleşmiş Milletler, Suriye ve Mısıra silah ambargosu uyguladı ve bu ülkelere silah satışı yasaklandı. Ama silah deposunda Suriye için yapılmış iki bin havan mermisi beklemekteydi. Nuri Killigil hazır edilen bu savaş malzemelerini gizlice mi gönderecekti bilinmez…
2 Mart 1949 tarihinde saat 17.10 sıralarında Nuri Killigil’ in Sütlüce’de ki silah fabrikasının kapsüllerin bulunduğu kapsülhanede yangın çıktı. İtfaiye’ye haber verildi ama yangın bir türlü söndürülemedi hatta ertesi güne kadar patlamalar devam etti. Bu yangın ve patlamalarda Nuri Killigil’in de aralarında bulunduğu 27 kişi hayatını kaybetti. Bu patlamanın siyasi bir sabotaj olduğu iddia edildi. Nuri Killigil’ in patlama sırasında dağılan vücudu tam olarak bulunup bir araya getirilemedi. Aşağıdaki fotoğrafta Nuri Killigil’ in talihsiz olay sırasında parçalanmış vücudundan kalan bazı parçaları bu şekilde toplayıp defnetmişleridir.
Kendi silahını üreten ve dışa bağımlılığı o zamandan itibaren bitirmeye çalışan Nuri Killigil Paşanın başına birsürü facia gelmiştir ve en sonunda yaşamını yitirmiştir. Bu olaylarda sabotaj iddiaları çok dillendirilmiştir o zamanlarda.. Türkiye İsraili tanıyan ilk Müslüman ülke olmuşur.
Killigil’ in sınırlı sayıda ürettiği 9 mm çapında, yarı otomatik tabanca zamanına göre oldukça iyi bir silahtı. Ürettiği silahlardan bir tanesi oldukça sağlam ve bakımlı şekilde İstanbul Harbiye Askeri Müzesi‘ nde bulunmaktadır. Bu tabanca mirasçıları tarafından müzeye bağışlanmış mermileri ve yedek şarjörleri de muhafaza edilmektedir.
